Lessowe formy geologiczne
Less wbrew pozorom przez geologów uznawany jest za skałę. Będąc skałą osadową nie ma zarazem dobrego zwarcia cząsteczek i dlatego łatwo ulega procesom erozji wodnej i wietrzenia. O ile większość skał osadowych kojarzona jest z osadami morskimi lub słodkowodnymi to lessowi przypisuje się pochodzenie z osadów wietrznych. Dzięki temu cząsteczki z których się składa mają frakcję pyłową (0,002-0,05 mm). Oznacza to tak drobną budowę pyłu, że zgryzając go między zębami nie zgrzytnie tak jak zgrzytałaby np. frakcja piaszczysta (smacznego;). Dzięki kruchości i miękkości lessu powstają w nim malownicze formy erozyjne nazywane w okolicy dołami.
Jeśli spływ wody nie jest połączony z wydeptywaniem i rozjeżdżaniem to forma początkowa nazywana jest jarem. Jar jest zagłębieniem stokowym o wąskim dnie i stromych zboczach zwykle powstaje w związku ze spływem wody rzadziej na skutek osuwisk. Schodząc tym szlakiem w dół początkowo będziesz przemieszczać się korytarzami tworzonymi przez kolejne połączone jary i „jarki”.
W kolejnym etapie erozji gruntu może powstać wąwóz. Wąwóz jest głęboką dolinką o często urwistych zboczach i płaskim dnie. Zwykle jest to duża forma zagłębienia sięgająca głębokością i do stu metrów a długością nawet kilkunastu kilometrów. Po pokonaniu małego garbu na końcu jaru znajdziesz się w wąwozie nazywanym Ciemnym Dołem. Zauważysz tam zgodnie z opisem istnienie płaskiego dna z udziałem wysychających w tym przypadku źródeł i starego strumienia.
Gdy wąwóz zostanie wystarczająco zerodowany jego ściany nie będą już urwiste a jedynie strome i dno doliny poszerza się wówczas zamienia się on w parów. Stoki parowu porośnięte są często trawą nieco zwisającą na krawędziach zboczy. Parów spotkasz między Maćkową Górą a Górą Kamienia od strony Dwikóz.
Jeśli w tym kontekście reguła nie zgadza ci się z Wąwozem Królowej Jadwigi to dobrze rozumiesz powyższy opis. Jeśli owa forma geologiczna powstałaby naturalnie należałoby by ją nazwać jarem Królowej Jadwigi. Czynnikiem decydującym lub jednym z ważniejszych była i jest działalność człowieka, a w takim przypadku geografowie z Roztocza posługują się nazwą wypłucznica lessowa. Słowo Wąwóz zastosowane do wypłucznicy lessowej Królowej Jadwigi bądź jaru Krolowej Jadwigi łącznie jako Wąwóz Królowej Jadwigi jest nazwą historyczną i kulturową dlatego powinno być pisane w tej nazwie dużą literą. Jeśli zaś nie, wówczas należałoby określać te formę jako wypłucznica lessowa Królowej Jadwigi. A to wszystko dlatego, że na dnie „dołu” Królowej Jadwigi nie ma wyraźnej szerokiej doliny, a jedynie wydeptana i ujeżdżona ścieżka chwilami przechodząca w dróżkę, której doliną ani płaskim dnem nazwać się nie da. Jeśli chcesz zobaczyć jary i wąwóz zejdź tutaj w dół.
Sebastian Sobowiec