Cytat z serii przewodników przyrodniczo-turystycznych Sobowca:

Dzięcioł średni jest dość ruchliwy w porównaniu do kuzynów, a przez to sprawia wrażenie chwilami szalonego ptaka. Obserwując go bez ruchu możesz mieć wrażenie, że co chwile płoszysz go mrugnięciem oka. Jeżeli uda mu się zatrzymać na chwilę w jednym miejscu, a tobie zawiesić na nim obiektyw lub lornetkę, to poznasz go po tym, że w porównaniu do innych zbliżonych wielkością dzięciołów pstrych czyli czarno-białych czerwoną czapkę ma na całej głowie.

Podobną czapkę ma też dzięciołek, ale ten bytuje w innych środowiskach, a do żerowania wybiera głównie krzewy i cienkie gałązki. Średni natomiast często preferuje wyższe partie koron drzew. Dodatkowo od innych dzięciołów różni się też nieco beżowym bądź żółtawym spodem, który jest kreskowany. Taki sam spód ma dzięcioł białogrzbiety, ale białogrzbietowi czarny pasek policzkowy nie łączy się z dziobem to subtelna, ale podstawowa cecha do ich rozróżnienia.

Średniak podobnie jak wiele innych dzięciołów na swoim terenie ma kilka miejsc nazywanych czasem kuźniami, w których rozkuwa bukiew, orzeszki laskowe bądź żołędzie zimą. W sezonie zielonym natomiast żywi się głównie owadami, a że ma nieco bardziej miękki dziób od innych dzięciołów, więc często zbiera owady z kory i jej załomków nieco rzadziej kując.

Ta miękkość dzioba i preferowanie lasów liściastych o miękkim drewnie i dużej ilości światła jest prawdopodobnie jedną z przyczyn rzadkiego występowania średniaka. Większość drzew martwych i próchniejących zarówno w lasach prywatnych jak i państwowych jest uprzątana, dopiero od niedawna część pozostawia się i w przeciętnym lesie przeciętny średniak przeżyje, ale gorzej w przypadku wychowania młodych, kiedy potrzebna jest duża ilość pożywienia.

Przeważnie jest to przynajmniej nieliczny ptak w każdej okolicy a czasem wręcz rzadki. Obserwacja tego gatunku wśród ornitologów nie jest jakimś szczególnym rarytasem, ale zawsze jest ważna. Jeżeli uda Ci się zaobserwować rzadkie ptaki warto zgłaszać te obserwacje przez internet do stowarzyszeń przyrodniczych.